Zijn voedingssupplementen gevaarlijk?

In januari 2024 wierp presentator Renze Klamer in gesprek met Arie Boomsma in zijn talkshow 'Renze' een interessante vraag op: is het nodig om vitamine- en mineralensupplementen te nemen? Renze beweerde dat er een "wetenschappelijke consensus" is dat 98% van de mensen deze supplementen niet nodig heeft. Al een paar maanden eerder maakte Arjen Lubach de hele supplementenindustrie belachelijk. Voedingssupplementen zouden ook nog eens gevaarlijk zijn.  En Linda Magazine -een blad dat niet toevalig drijft op verhalen over ziektes- werpt ook een blik over 'de zin en onzin van voedingssupplementen'.
De teneur:  je moet goed opletten en het is allemaal niet nodig.
Maar in een samenleving waar 60% van de bevolking lijdt aan chronische ziekten en 40% van ouderen in verzorgingstehuizen als ondervoed wordt beschouwd, lijkt het argument voor het belang van gezonde voeding en de noodzaak van voedingssupplementen sterker dan ooit. Laten we eens dieper ingaan op deze kwestie.

Op 1 januari 2019 kampte Nederland met een schokkend gezondheidsprobleem: maar liefst 10 miljoen mensen, wat neerkomt op 60% van de bevolking, leed aan een chronische ziekte (https://www.vzinfo.nl/chronische-aandoeniningen-en-multimorbiditeit..

Bovendien wordt geschat dat 40% (!) van de Nederlandse ouderen in tehuizen ondervoed is, wat op zichzelf alarmerend is en de aandacht heeft getrokken van het Kenniscentrum Ondervoeding. https://www.kenniscentrumondervoeding.nl)

Deze cijfers roepen de vraag op: is ons lichaam wel voldoende gevoed om een goede afweer te bieden tegen ziekten?

Volgens sommigen lijkt voeding niet zo'n cruciale rol te spelen als het lijkt, maar de historie laat iets anders zien.
Scheurbuik bij zeelui? Oh ja, vitamine C.
Rachitis? Oh ja, zonlicht en vitamine D.
Beriberi? Oh ja, Vitamine B1.
Het is duidelijk dat ons lichaam voldoende voedingsstoffen nodig heeft om gezond te blijven, dat schrijft het Voedingscentrum ook, maar hoe zit het met de huidige situatie?

Verborgen risicogroepen

“Een tekort aan mineralen of spoorelementen komt in de westerse samenleving eigenlijk niet meer voor, tenzij er sprake is van eenzijdige eetgewoonten, langdurige ziekte of chronisch medicijngebruik," aldus het Voedingscentrum. “Gevarieerd eten volgens de Richtlijnen Goede Voeding levert voor vrijwel iedereen voldoende vitamines, mineralen en spoorelementen. Voor sommige groepen van de bevolking is dit mogelijk niet het geval. Zij krijgen het advies een supplement te gebruiken.Het gaat om speciale adviezen voor baby’s (vitamine D en K), jonge kinderen (vitamine D), vrouwen die zwanger willen worden (foliumzuur) en tijdens de zwangerschap (vitamine D en foliumzuur), ouderen (vitamine D), mensen met een donkere of getinte huid of mensen die niet voldoende buitenkomen (vitamine D) en mensen die geen dierlijke producten gebruiken (vitamine B12).”

De groepen die vatbaar zijn voor tekorten aan essentiële voedingsstoffen, zoals mineralen en spoorelementen, is veel groter dan velen denken. Het gaat niet alleen om bovenstaande groepen, maar mensen met eenzijdige eetgewoonten, maar ook chronisch zieken, en zelfs mensen die ogenschijnlijk gezond eten.
Bij elkaar opgeteld zijn dat miljoenen mensen. Het Voedingscentrum lijkt de ernst van het probleem te onderschatten.

Nieuw onderzoek in The European Journal of Nutrition onderzoek gepubliceerd in augustus 2023 (https://www.researchgate.net/publication/372940199_Micronutrient_intakes_in_the_Dutch_diet_foods_fortified_foods_and_supplements_in_a_cross_sectional_study) laat overigens heel helder zien dat de helft van de Nederlanders te weinig calcium en ijzer binnen krijgt. Ook zink, vitamine A, D, en foliumzuur zijn problematisch.
We zijn heel benieuwd hoe het Voedingscentrum daar naar kijkt. En vooral Renze. Of Lubach.

De situatie is complexer dan het op het eerste gezicht lijkt. Wat is de oorzaak?

‍Het antwoord op deze vraag is tweeledig: enerzijds is de belasting van ons lichaam als gevolg van stress, roken, vervuiling, fijn stof, synthetische voedingsstoffen en toevoegingen, bestrijdingsmiddelen, medicijngebruik de laatste decennia enorm toegenomen. Anderzijds is de kwaliteit van ons voedsel in diezelfde periode dramatisch achteruit gegaan. We zitten in een dubbele tang en het wordt praktisch onmogelijk nog op een normale manier - door naar de winkel te gaan en zelf je maaltijden te bereiden - hier iets aan te doen.

Ouder maar niet gezonder

Ja, we worden weliswaar met z'n allen steeds ouder maar het aantal jaren dat we gezond leven wordt steeds minder.Volgens het CBSis ten opzichte van 35 jaar geleden het verwachte aantal gezonde levensjaren voor een jongen of meisje die vandaag is geboren met respectievelijk 7,7 en 13,1 jaar verminderd. Voor vrouwen betekent dat ze naar verwachting meer dan de helft van hun leven chronisch ziek zullen zijn. Een pil nemen is heel gewoon. Tegen hoge bloeddruk, voor je cholesterol, voor je diabetes, voor je schilklier, voor het slapen, voor pijn, voor je depressie. Noem maar op.

Onbetaalbaar
Deze trend van een steeds ongezonder wordend populatie zal zich alleen maar verder voortzetten. Een verontrustend vooruitzicht. Temeer ook dat de kosten die hiermee gemoeid zijn volledig uit de hand zullen lopen. Gezondheidszorg zoals we dat nu gewend zijn, wordt onbetaalbaar.
Volgens het trendscenario Volksgezondheid Toekomst Verkenning 2018 opgesteld in opdracht van het RIVM,  zullen de kosten voor de zorg in 2040 verdubbelen tot het ongekend hoge bedrag van €174 miljard. Per hoofd van de bevolking zullen de zorguitgaven stijgen van €5100 naar €9600 in 2040.

Het is duidelijk dat om deze trend te keren de aandacht moet verschuiven van bestrijding van symptomen naar preventie door een gezonde levensstijl.
Minder roken, minder stress, meer bewegen en ....betere voeding is het devies. Maar hoe dan lief Voedingscentrum als we te maken hebben met een uitgeputte bodem, bewerkt voedsel eten met veel chemicaliën, en gezond eten duurder is dan goedkoop?

De impact van toxines op ons lichaam
Eén van de factoren die onze gezondheid bedreigen, zijn de toxines waaraan we dagelijks worden blootgesteld. Deze gifstoffen, zoals die in sigarettenrook, medicijnen, pesticiden, luchtvervuiling en zelfs in ons drinkwater en voedsel, hopen zich geleidelijk op in ons lichaam. Ze kunnen leiden tot ontstekingen op cellulair niveau, die op hun beurt de voorbodes zijn van chronische ziekten. Wat deze ontstekingen bijzonder gevaarlijk maakt, is dat ze vaak onopgemerkt blijven totdat het te laat is. Veel mensen ervaren pas symptomen wanneer ze al ernstig ziek zijn.

Industriële keuken, bewerkt voedsel
Ook de voedselverwerkende industrie heeft zijn steentje aan de verarming bijgedragen. Aangemoedigd door de consument die geen tijd, zin en/of kunde meer heeft om zijn eigen eten te bereiden, heeft de industrie een keur aan kant-en-klaar maaltijden en halffabrikaten ontwikkeld. Immers het gemak dient de mens, nietwaar?
Wat de consument zich niet realiseert is dat het industrieel bereiden van voedsel in het niets lijkt op het bereiden in een gewone keuken thuis.
Om te beginnen gebeurt het bij veel hogere temperaturen en onder veel hogere druk dan je thuis gewend bent, met als gevolg dat de toch al niet hoge voedingswaarde nog verder achteruit gaat.
En als gevolg van deze hoge temperaturen en druk ontstaan er allemaal complicaties die bestreden moeten worden met wat men voedingstechnologieën noemt. Andersgezegd, allerlei exotische chemicaliën worden toegevoegd om het productieproces efficiënt — en dus goedkoop, te houden én om de smakeloze en grauw uitziende eindproducten overtuigend op te peppen zodanig dat de consument het idee heeft iets te eten dat vergelijkbaar is met wat hij zelf in de keuken had kunnen klaarmaken.

In het streven naar winstmaximalisatie worden er allerlei zeer goedkoop te produceren synthetische ingrediënten toegevoegd ter vervanging van de veel duurdere natuurlijke ingrediënten, waarvan het gebruik bovendien minder leidt tot complicaties in het productieproces. Heel handig voor de producent, maar wat de consument eraan heeft, blijft een gewetensvraag. In het gunstigste geval kan het lichaam er niets mee, in het ongunstigste geval is het ronduit schadelijk. In alle gevallen draagt het geheel niets bij aan de voedingskwaliteit van het gebodene, integendeel.

Labels van misleiding
Helaas hoeven een groot deel van deze ingrediënten niet vermeld te worden op de verpakking. De industrie heeft natuurlijk heel erg zijn best voor gedaan en de wetgever overtuigd dat deze chemicaliën geen enkel kwaad kunnen voor de volksgezondheid. Ook al heeft men geen idee welke effecten al deze stofjes op elkaar hebben en wat de gevolgen op de langer termijn zullen zijn. Joanna Blythman is één van de onderzoeksjournalisten die hier over schrijft. Zij is undercover geweest bij de voedingsindustrie.

Vooruitgang is achteruitgang‍

Samengevat zijn er verscheidende oorzaken aan te wijzen die deze achteruitgang van ons voedsel in de hand werken:

• Het gebruik van kunstmest waardoor akkergronden uitgeput raken .
• Planten moeten sneller groeien zodat men vaker kan oogsten.
• Langdurige opslag en transport van groenten en fruit, waardoor waardevolle voedingsstoffen verloren gaan.
• Het industrieel verwerken van voedsel tot halffabrikaten en kant-en-klaar maaltijden, waardoor er nog meer waarde verloren gaat.
• Het gebruik van zogenaamde production agents, synthetische stoffen die als doel hebben de industriële verwerking van voedsel te optimaliseren.
• Het vervangen van natuurlijke ingrediënten door synthetische ingrediënten en additieven brengt als laatste de voedingswaarde tot een absoluut minimum.
• De toxiciteit en microplastics in onze omgeving

In een samenleving waar 60% van de bevolking lijdt aan chronische ziekten en 40% van ouderen in verzorgingstehuizen als ondervoed wordt beschouwd, lijkt het argument voor het belang van voeding en voedingssupplementen sterker dan ooit. Het zou fijn zijn als er een  echt publiek debat komt aan tafel van de kletsprogramma’s.

‍